Του Λευτέρη Τσουρή
Σύντομα θα διατεθούν περίπου 30 εκατομμύρια ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης, μέρος των οποίων προέρχεται από τους φόρους μας, για τη συντήρηση ή τη δημιουργία δικτύων μονοπατιών στην Ελλάδα. Έστω και με καθυστέρηση, αυτά τα κονδύλια εν τέλει θα εκταμιευθούν και αυτό μου δημιουργεί κάποιες σκέψεις.
Αρχικά, κατανοώ και μοιράζομαι την καχυποψία πολλών απέναντι σε αυτοδιοίκηση και κεντρικό κράτος. Σε μια δύσκολη εποχή, μετά από πολλά χρόνια κρίσης, brain drain και απαισιοδοξίας, γινόμαστε μάρτυρες μιας διαρκούς επίθεσης σε κάτι από τα λίγα που μας δίνουν ελπίδα και δύναμη: το απαράμιλλο ελληνικό τοπίο (ευτυχώς υπάρχουν και ΟΤΑ που αντιτίθενται). Οι ανεξέλεγκτες ΑΠΕ και άλλες παρεμβάσεις (π.χ. αχρείαστη, μπουλντουζοειδής διάνοιξης δρόμων σε βουνά και δάση) καταστρέφουν τη φύση και μάλιστα χωρίς σεβασμό στις ανάγκες των κατοίκων της υπαίθρου, την οποία όλοι υποτίθεται πως θέλουμε να στηρίξουμε. Τι κάνουν όμως λάθος, πέρα από το αυτονόητο της ανεπανόρθωτης βλάβης σε περιβάλλον και βιοποικιλότητα; Οι ταξιδιώτες, είτε ντόπιοι είτε ξένοι, αυτό που αναζητούν είναι περιοχές που προσφέρουν αυθεντικές εμπειρίες και ανανέωση, όχι κατεστραμμένα τοπία από βιομηχανικού χαρακτήρα παρεμβάσεις. Τι να τα κάνεις τα μονοπάτια μέσα σε ένα τρομακτικό τοπίο;
Για να απολαύσει κανείς μοναδικές στιγμές στη φύση, με ηρεμία, περισυλλογή και ήπια άσκηση, βασική προϋπόθεση είναι τα μονοπάτια να είναι ανοιχτά και προσβάσιμα. Ωστόσο φοβάμαι ότι μεγάλο μέρος των χρημάτων θα δαπανηθεί σε άσκοπες παρεμβάσεις, ενώ η ουσιαστική συντήρηση των μονοπατιών ίσως να μη γίνει όπως πρέπει. Είναι πολλά τα παραδείγματα μελετών που δρομολογούν κονδύλια σε αχρείαστες ή σε ελλιπείς και πρόχειρες παρεμβάσεις, ενώ ελάχιστες μελέτες περιλαμβάνουν σύστημα συντήρησης και αειφορίας. Στο καλύτερο σενάριο, το μεγαλύτερο ποσοστό των κονδυλίων θα δινόταν για την πραγματική βελτίωση της βατότητας των μονοπατιών και τη δημιουργία ευκαιριών εργασίας για τους ντόπιους – ο εθελοντισμός είναι καλός αλλά έχει όρια. Επίσης, μέρος των χρημάτων πηγαίνουν για τη διάδοση τέτοιων έργων, όμως έχουμε πήξει από ιστοσελίδες και εφαρμογές κινητών που δεν χρησιμοποιεί κανείς - έχουμε ήδη αρκετή προβολή και μάρκετινγκ. Κάτι που χρειάζεται η επαρχία και η ύπαιθρος, είναι να αγκαλιάσει τα μονοπάτια ως κτήμα της, να τα φροντίσει και να δει πώς μπορούν να ωφελήσουν τον τόπο.
Παράλληλα, αρχίζει δειλά δειλά μια συζήτηση για τις αρνητικές συνέπειες του τουριστικού μοντέλου της χώρας που εστιάζει κυρίως στη θάλασσα. Αν και φαίνεται απίθανο να υπάρξει τέτοια πλημμύρα επισκεψιμότητας στα ελληνικά βουνά, η προσήλωση από τις τοπικές αρχές στον τουρίστα και ιδιαίτερα τον ξένο, ανήκει στην ίδια παροχυμένη νοοτροπία. Ίσως ήρθε η ώρα να δούμε τα πράγματα διαφορετικά και να προτείνουμε αλλαγές στο υπάρχον μοντέλο. Ένα νέο μότο, όπως "πρώτα ο πολίτης, μετά ο τουρίστας", θα μπορούσε να συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση.
Όλα αυτά φαίνονται μικρά μπροστά στην ουσιαστική ανάγκη που αποκαλύπτεται ως επιτακτική: την πληθυσμιακή αναγέννηση της χώρας και ιδιαίτερα της υπαίθρου. Ένα τέτοιο μικρό θαύμα συνέβη πρόσφατα στα Φουρνά Ευρυτανίας, όπου με πρωτοβουλία κατοίκων και άλλων, δύο πολύτεκνες οικογένειες μετακόμισαν στο χωριό για να ξεκινήσουν μια νέα ζωή και να δώσουν νέα πνοή στην περιοχή. Υπάρχει ακόμη ελπίδα!
Αν τα χωριά μας αναζωογονηθούν, σίγουρα θα υπάρξει μαζικό ενδιαφέρον για τη διατήρηση και προστασία των μονοπατιών μας που αποτελούν κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς αλλά και προορισμοί προσέλκυσης επισκεπτών. Όλα αυτά θα μπορούσαν να κινητροδοτούνται και να επικουρούνται με ήπιες βοηθητικές παρεμβάσεις από τους ΟΤΑ και το κεντρικό κράτος που δυστυχώς εστιάζει σε λάθος παρεμβάσεις με λάθος φιλοσοφία.
Ότι και να γίνει το σίγουρο είναι ότι χρειαζόμαστε περισσότερα, ανοιχτά και προσβάσιμα μονοπάτια, γιατί η ανάγκη μας για εξερεύνηση και επαφή με τη φύση είναι βαθιά ριζωμένη στη βιολογία μας και συνδέεται άμεσα με την υγεία και την ευημερία μας – ατομική και συλλογική.